Kaba Motor Becerileri

Kaba motor beceriler; kollar, bacaklar, gövde ve bütün vücut gibi büyük kasların hareketlerini içerir. Bu hareketler; yürüme, koşma, zıplama, tırmanma gibi günlük aktiviteleri gerçekleştirmek için gereklidir.

Kaba motor beceriler, çocuklar büyüdükçe gelişir ve çocuğun günlük hayatında rahat hareket etmesini, vücut koordinasyonunu sağlamasını sağlar. Kaba motor beceriler çocuğun bedensel gelişimi açısından önemlidir.

Kaba motor beceriler, çocukların yaşlarına uygun becerilerini sergileyebilmelerinin yanı sıra oyun alanında, toplulukta, aile ve yaşıtlarıyla başarılı deneyim sağlamalarına fırsat verir.

Birçok çocuk bunları kolayca ve otomatik olarak geliştirir fakat bazı çocukların kaba motor gelişimi için desteğe ihtiyacı vardır.

Kaba Motor becerileri aynı zamanda denge, koordinasyon, beden farkındalığı, ince motor beceriler ve dayanıklılık gibi diğer becerilerin de temelini oluşturur bu nedenle oldukça önemlidir. Çoğu insan bu becerileri kolayca ve otomatik olarak kullanır. Ancak kaba motor beceriler göründüğünden daha karmaşıktır.

Kaba Motor Becerileri Nelerdir?

Kaba motor becerileri, ince motor becerilerine göre daha fazla enerji gerektiren aktivitelerdir. Yürüme, oturma, emekleme, tırmanma, zıplama, merdiven çıkma, koşma, atlama, nesneleri atabilme, yakalayabilme becerileri kaba motor becerileri arasında yer alır.

Denge, koordinasyon, beden farkındalığı, fiziksel güç, reaksiyon süresi kaba motor becerileri ile ilişkili diğer önemli becerilerdendir.

Zayıf kaba motor becerilere sahip olmak, bireyleri yaşamın her alanında etkileyebilir. Okul, iş ve ev hayatındaki sorumlulukları yapmayı zorlaştırabilir. Motor becerilerle ilgili zorluk bireyin benlik saygısına da zarar verebilir.

Lokomotor hareketler: Yer değiştirmeyi gerektiren koşma, atlama, zıplama gibi hareketler.

Lokomotor olmayan hareketler: Yer değiştirme gerektirmeyen itme, dönme, germe, salınım gibi hareketler.

Denge: Statik ve dinamik denge olarak ikiye ayrılır.

Nesne kontrol becerisi: Top sürebilme, top atabilme, fırlatma ve vurma gibi hareketler kaba motor becerisi gerektirir.

Her insanda kaslar, büyük kas gruplarından küçük kas gruplarına doğru gelişim gösterir. Kaba motor becerileri insanda genellikle başı dik tutmayla başlar ve gelişim süreci ayaklara doğru devam eder. Ancak bireysel ve çevresel farklılıklar göz ardı edilmemelidir.

Çocuklarda Kaba Motor Beceriler

Çocuklarda ilk kalın motor becerilerinin geliştiği görülmektedir, 2 yaş ve sonrasında ince motor gelişimi hızlanır. 2-3 yaş itibariyle çocuğun dengesi ve koordinasyonu daha iyi olur ve motor gelişimi hızla ilerler.

• 1. Ay: Çocuk yüzüstü pozisyondayken refleks olarak başını biraz kaldırabilir. Yatar pozisyonda başını çevirebilir.
• 2. Ay: Yüzüstü yatarken göğüs kafesini hafifçe kaldırabilir. Uzanmaya çalışabilir.
• 3. Ay: Başını dik tutmaya çalışır.
• 4. Ay: Destekle oturmaya başlar. Başını dik tutar. Öne arkaya sallanır. Yan yatarken sırtüstü dönebilir.
• 5-6 Ay: Yuvarlanabilir. Yatarken bacaklarını yukarı kaldırabilir. Yatarken destek alarak ters dönebilir. Desteksiz oturmaya başlayabilir.
• 7-10 Ay: Yüzükoyun pozisyondayken sırtüstü dönebilir. Desteksiz, tek başına oturabilir. Ayakta durur pozisyonda (koltuk altlarından tutulurken) sırayla ayaklarını kaldırabilir. Yüzükoyun pozisyonda tek el üstünde durabilir, diğer elini nesne almak için kullanabilir. Yardımla ayakta durabilir. Emekleyebilir.
• 9-12 Ay: Yardımla ya da yardımsız yürüyebilir, oturduğu yerde kendi kendine dönebilir. Yatar pozisyondan oturur pozisyona gelebilir. Mobilyalara tutunarak ayağa kalkabilir. El ve ayaklarını kullanarak yürüyebilir.
• 18-24 Ay: Yardımsız merdiven inip çıkabilir. Yardımla tek ayak üzerinde durabilir. Ayaktayken yerden bir şeyler alabilir. Büyük bir topa dengesini kaybetmeden vurabilir. Kapıyı kendi açabilir.
• 2-3 Yaş: Geri geri yürüyebilir. Kısa süre tek ayak üzerinde durabilir. Parmak uçlarında yürüyebilir. Koşarken aniden durabilir. Sıçrayabilir, topu başının üzerinden fırlatabilir. Zıplayabilir. 3 tekerlekli bisiklet kullanabilir.
• 3-4 Yaş: Yatar pozisyondayken dirseklerini kullanarak ve yana dönerek ayağa kalkabilir. Peş peşe zıplayabilir. Gövdesinden destek alarak iki eliyle topu yakalayabilir

Karmaşık hareketleri yapabilir. Rekabet içeren spor ve oyunları yapabilir. İp atlarken dönebilir. Gördüğü hareketleri taklit edebilir.

Kaba Motor Becerileri Nasıl Geliştirilir?

Kaba motor becerilerini geliştimek için çocuklarımızın dışarıda oyun oynamasına, parkta yürümesine veya arkadaşlarlarıyla serbestçe oynamasına izin vermek gereklidir çünkü motor beceriler fiziksel fırsat eksikliğinden olumsuz etkilenebilir. Ebeveynlerin çocuklarıyla yeteri kadar oyun oynamaması da çocuğun motor gelişimini olumsuz etkiler.

Kaba motor gelişimin desteklenmesi için seçilen aktivite, egzersiz veya oyuncaklar mutlaka çocuğun gelişimiyle uyumlu olmalıdır. Aksi halde çocuk, olması gerekenden fazla zorlanabilir veya zaman kaybı yaşanabilir.

• Çizgi veya bant çekip üzerinde düz, tek ayak, yan, geri yürüme egzersizi yapmak
• Seksek oynamak
• Top oyunları oynamak; voleybol, basketbol, futbol gibi.
• Merdiven çıkmak, inmek
• Tırmanma oyunları
• Her gün düzenli dans etmek
• İp atlamak
• Yakalamaç oynamakYakar top gibi toptan kaçma, topu yakalama oyunları oynamak
• Yüzmek
• Zıplamak
• Verilen komutlarla peş peşe koş, dur, zıpla, eğil şeklinde art arda hareket etmesini sağlamak
• Deve cüce oyunu kaba motor becerilerini geliştirmeye yardımcı olacak aktivitelerdir.

Kaba Motor ve Dil Becerileri Arasındaki İlişki

Yeni doğan bir bebekte kas iskelet sisteminin hareket özelliği mevcut olsa da yaş ilerledikçe her gün farklı gelişimsel özellikler kazanır. Bu dönemde kaba motor becerilerde görülen gelişim gerilikleri de konuşmanın gecikmesinin nedenlerinden birisi olabilir.

Motor becerilerini yaşına uygun gerçekleştirememek çocuğun konuşma, öğrenme, iletişim kurma ve oyun oynama gibi becerilerini sınırlandıracak ve geri dönüşü zor olan problemler yaratacaktır.

Dil ve konuşma becerilerinin gelişimi diğer gelişim alanlarıyla etkileşim içindedir ve birlikte ilerleme sağlamaktadır. Dil konuşma gelişimi ve motor gelişim arasında sıkı bir ilişki vardır.

Çocuğun kendisini ifade etmesinde, çevresiyle etkili iletişim kurmasında, kendi potansiyelini gerçekleştirebilmesinde, yaratıcılığını geliştirmesinde dili becerilerini kullanma yeteneğinin gelişmesi oldukça önemlidir.

Fiziksel yönden gelişmiş bir çocuğun motor becerileri de gelişmelidir. Motor yeteneklerin olgunlaşması, dilin kullanılmasında ve seslerin çıkarılmasında etkilidir. Çocuğun çevresindeki insanlarla iletişim kurabilmesi sosyal, akademik ve psikolojik gelişimini de olumlu yönde etkilemektedir.

Motor Gelişiminde Gerilik Nasıl Tespit Edilebilir?

Motor gelişiminde gerilik problemini ancak uzmanlar gelişim takibiyle erken dönemde fark edebilirler. 0- 3 yaş aralığında hamilelik ve doğum sonrası risk faktörleri ile motor gelişim basamakları, 3-5 yaş aralığında motor koordinasyon testleri geriliği tespit etmekte yardımcı olmaktadır.

Genel olarak 3-5 yaş aralığında; sık düşme, hızlı koşamama, zıplayamama, el becerilerinde zayıflık, kötü el yazısı, ayakkabı bağcığını bağlayamama, atılan topu yakalayamama, belirli bir hedefe topu atmakta zorlanma, tek ayak üstünde duramama şeklinde belirtiler vardır. Bu belirtilerin hepsi ya da bir kısmı görülebilir.

Bazı önemli belirtiler;

• Ayakta  durmayı başarmak için ellerini gövdesi üstünde yukarıda tutarak yürüyorsa
• Ayaklarının tabanına basarak değil, yalnızca ayak uçlarında yürüyorsa
• Görünür bir neden olmadan sık sık düşüyor veya tökezliyorsa
• 2 yaşında geldiği halde ayakları hala “içe dönük” duruyorsa
• Alışılmadık sürünme örüntüleri gösteriyorsa

Ailelerin gelişim geriliğini anlamaları zor olacağı için çocuklarını düzenli aralıklarla pedagog kontrolüne götürmeleri çok önemlidir.

Kaba Motor Becerilerinin Gelişiminde Uzman Desteği Neden Önemli?

Motor gelişim geriliği görülen çocuklarda, hemen bir uzman doktor ile iletişime geçerek kişiye uygun programların uygulanması gerekir. Bu tür sorunlarla karşılaşıldığında anne baba bu sorunun çözümünü tek başlarına yapmaları mümkün değildir. Uzman kişinin verdiği programlara uyulması gerekir.

Anne ve baba, eğitimcinin verdiği programı birebir uygulamalıdır. Motor gelişim geriliği görülen çocukların tüm hayatının ve çevresinin düzenlenmesi gerekir.

Alanında uzman olan kişiler bireylerin bağımsızlığını sağlamak için gerekli olan motor becerilerinin onarımını yaparak tedavi planını başlatır. Bu nedenle kaba motor becerilerinin gelişiminde uzman kişilerden ertelemeden destek almak oldukça önemlidir. Erken tanı ve erken müdahale sayesinde problemin etkisi azaltılabilmektedir.